Museo

COMPARTIR EN:

Información sobre el Museo das Mariñas de Betanzos

Museo

Museo das Mariñas

El Museo das Mariñas, inaugurado en 1983, es un centro museístico de gestión municipal que está instalado en el antiguo convento de Santo Domingo (siglos XVII-XVIII), un edificio monumental que es propiedad del Ayuntamiento de Betanzos. Comparte su espacio con la Biblioteca y con el Archivo municipales. Entre las tres instituciones publican cada año el Anuario Brigantino. 

Dos plantas

El museo está dividido en dos plantas. En la planta baja la exposición se centra en elementos históricos y etnográficos y la primera planta se organiza en salas y corredores temáticos. La colección cuenta con más de 5.000 objetos, procedentes de donaciones públicas y privadas. 

objetos
0

Sala del Traje

En esta Sala del Traje conservamos un importante patrimonio textil ligado a la historia de Betanzos. 

> ACCEDER A LA SALA

Sociedad

Corredor en el que se repasan las principales celebraciones festivas de la ciudad y el legado de personajes e instituciones que dejaron su pegada en la vida diaria de Betanzos: el globo de San Roque, el trabajo de Jesús Núñez, las danzas gremiales o la historia de la Banda de Música Municipal. 

> ACCEDER A LA SALA

Cronología

Corredor en el que a través de una línea de tiempo se muestran diferentes episodios ocurridos en Betanzos desde el siglo IV antes de nuestra era hasta la actualidad, con piezas, documentos e imágenes para comprender la historia de la comarca. 

> ACCEDER A LA SALA

Apostolado

Conjunto de cuadros representando a los apóstoles acompañados de Jesús procedentes de la escuela de Rubens y que fueron comprados en la ciudad de Amberes por los dueños del Hospital de San Antonio, retratados en las puertas del hospital que presiden la sala, datadas en el siglo XVII. 

> ACCEDER A LA SALA

Fotografía, Pintura y Grabado

Corredor con las obras de los personajes más destacados de estas disciplinas. Podrás ver aspectos curiosos de Betanzos y su evolución en los últimos cien años a través de las fotografías de Francisco Javier Martínes Santiso o de los cuadros de Sofía Feliú, entre muchos otros. 

> ACCEDER A LA SALA

Rafael Seonane

Sala con el legado del viajero y en el que podremos encontrar diferentes piezas procedentes de la tienda de antigüedades que regentó en Portugal: torques de oro, cerámica de diferentes localizaciones y cientos de objetos curiosos.  

> ACCEDER A LA SALA

Escuelas García Naveira

Corredor dedicado a los filántropos más importantes de la ciudad, en el que se recupera el espíritu de sus antiguas escuelas con parte del mobiliario y de la decoración, al tiempo que presentamos el resto de sus obras asistenciales. 

> ACCEDER A LA SALA

Sala de exposiciones temporales

Espacio sujeto a programación trimestral en el que prima la obra de artistas locales o de aspectos históricos de la comarca. 

> ACCEDER A LA SALA

Descargas

Actividades didácticas para que descarguen los colegios y las familias que quieran visitar el museo.

Betanzos non se entende sen os seus oficios tradicionais. Alén das rúas gremiais que aínda podemos apreciar na cidade, existiron diferentes traballos ligados a cultivos tan destacados como a vide ou o lúpulo e unha gran tradición de fornos antigos que aínda están en funcionamento.

Para comprender esta parte da historia de Betanzos temos diferentes ferramentas ligadas a estes oficios e a outras tarefas tradicionais como a cestería ou as labores derivadas da la e o liño.

Etnografía

Poderás coñecer episodios clave da nosa historia a través dos edificios singulares xa desaparecidos, como o claustro do convento de San Francisco ou a capela de San Roque; e de sepulcros tan espectaculares como o de Afonso de Carvallido e Clara Sánchez, dous dos líderes da revolta irmandiña en Betanzos; ou o de Sancha Rodríguez, a primeira muller de Fernán Pérez de Andrade.

Tamén algunha curiosidade chegada polo noso porto, o motor económico da cidade durante moitos séculos, como é o caso da lápida árabe do tío de Boabdil, o derradeiro rei de Granada, que durante un tempo foi a pedra do altar de Santa María do Azougue.

Sala Betanzos medieval

Dende o século XIX existiron en Betanzos varias empresas dedicadas á impresión de todo tipo de xornais e obras. De feito conservamos unha importante colección de xornais antigos a través dos que poderás coñecer moitos dos segredos deste Museo das Mariñas. Nos últimos douscentos anos estas publicacións serviron para espallar todo tipo de ideas pola cidade, existindo publicacións de todo tipo: políticas, sindicais, educativas, veciñais

Exemplo de xornal antigo

Somos un municipio que cambiou de localización en 1219, pasando de Betanzos O Vello á Vila Nova de Betanzos, arredor do Castro de Untía, mais tamén chegamos a ser unha das sete provincias do Reino de Galicia e estamos conectados ao Atlántico por medio da ría de Betanzos.

Todo iso poderás comprobalo neste conxunto de mapas e vistas da cidade, onde poderás apreciar como foi cambiando o noso territorio.

Mapa de Betanzos

– Betanceiros, que queredes?
– Que suba o pan e baixe a caña!

Se hai un motivo de orgullo para toda a cidade, este son as festas que se celebran cada ano. O Globo de papel ou a xira aos Caneiros son celebracións que se repiten en Betanzos dende o século XIX e que enchen as rúas de troula e alegría. Mais seguimos mantendo tradicións anteriores, como os bailes das danzas gremiais ou as festas dos diferentes barrios, como por exemplo a da Condomiña, datada dende polo menos o século XV.

Este tipo de tradicións mantivéronse ca colaboración de institucións como o Liceo Recreativo, unha sociedade de recreo que durante as dúas últimas centurias axudou na organización e difusión da cultura local, ou a Banda de Música Municipal, un colectivo que ten as súas orixes no remate do século XIX.

Xunto a estes colectivos houbo persoeiros que axudaron a engrandecer a nosa historia, como o artista Jesús Núñez, creador do Centro Internacional de Estampa Contemporánea (CIEC), o compositor Carlos López García-Picos ou Francisco Vales Villamarín, iniciador do Anuario Brigantino e Secretario Perpétuo da Real Academia Galega. As súas anotacións sobre a historia da cidade deron lugar a numerosas obras, tanto científicas coma literarias, cas que tamén poderás gozar neste Museo das Mariñas.

Neste corredor poderás apreciar a cronoloxía dos fitos fundamentais na historia de Betanzos, ao tempo que podes apreciar moitas das pezas que conservamos neste Museo das Mariñas e que poderás ir contextualizando no seu tempo.

Dende os primeiros restos arqueolóxicos de Betanzos O Vello e logo do Castro de Untía, ata elementos de uso diario na vida da cidade, nos seus comercios e no propio Concello de Betanzos.

Destacan as bandeiras da Irmandade da Fala de Betanzos e da República, sendo este o emblema que presidía as reunións do goberno español exiliado en París.

Chámase apostolado ao grupo de imaxes dos apóstolos de Cristo. Nesta sala conservamos o conxunto de cadros que mercaron os donos do Hospital de Santo Antonio, representados nas portas do hospital que presiden a sala, datadas no século XVII. Estas obras proceden da escola de Rubens e foron mercadas na cidade de Amberes.

O antigo Hospital de Santo Antonio, hoxe Pazo da Xustiza, foi unha obra fundada polo diplomático Antonio Sánchez de Taibo e a súa muller Estefanía de Valencia no século XVII. De orixe betanceira, o fundador quixo dotar á cidade dun hospital que solucionase as carencias sanitarias da veciñanza e peregrinos.

Ambos os dous fundadores estarían representados na porta do Arcón das tres chaves, cos símbolos característicos do seu status social. Estas portas protexerían o arquivo e caixa de caudais do hospital.

Logo da desamortización, este edificio contaría con diferentes usos, dende funcionar como colexio a sede da cociña económica.

Entre a decoración do antigo edificio atopamos trece táboas que representan un apostolado completo, cos doce apóstolos, cada un cos seus distintivos, e a figura de Cristo. Dende o XVII é habitual atopar estas pinturas en lenzos ou táboas, seguindo o sentido procesional das igrexas. O seu obxectivo didáctico e propagandístico buscaba facer fronte ás teses luteranas. É por iso que representan aos apóstolos de forma clara e memorizable, cunha imaxe xa interiorizada polos fieis, reforzada polos seus atributos que soen ser os instrumentos do seu martirio.

Sabemos que este apostolado foi adquirido nos Países Baixos, xa que conta con inscricións na parte traseira, como as marcas de autenticidade que establecía o gremio para as obras feitas en Amberes.

Consérvanse varios apostolados atribuídos a Rubens (Siegen, 1577 – Amberes, 1640) e á súa escola: copias dos discípulos con retoques do mestre, copias dos aprendices do taller ou copias realizadas tras a morte do artista. O máis coñecido é o Apostolado de Lerma, do Museo do Prado, pero existen copias en diferentes cidades como pode ser este de Betanzos.

Ningunha copia é igual á outra. Os autores, ante a imposibilidade de coñecer directamente o Apostolado do Prado, acudían a estampas que lles servían como modelo. Rubens conseguiu gravadores que reproduciron o seu estilo de maneira fiel, destacando os gravados de N. Ryckmans, dos que temos aquí as imaxes doadas por Mireille Madou. O éxito deste gravados e a fama do pintor en Europa, propiciou a produción en masa destas copias a través dos mercados artísticos de Amberes.

Vista da sala do Apostolado

O seguinte corredor amosa exemplos de FOTOGRAFÍA E PINTURA, cas obras dos persoeiros máis destacados destas disciplinas. Abre a mostra Francisco Javier Martínez Santiso do que conservamos gran parte do seu material de estudio. Na parede de pintura continúa a súa filla Rosina Martínez, para seguir coas obras de  Lloréns, Sofía Feliu ou Manuel Abelenda entre outros.

A través das fotografías poderás ver aspectos curiosos de Betanzos e a súa evolución nos últimos cen anos a través do ollo de creadores coma Selgas, Gabín ou Veiga Roel.

Rafael Seoane (A Coruña, 1954 – ¿?) definíase a sí mesmo como “un inadaptado que siempre ha buceado en la teoría y en la práctica, huyendo de los tópicos pero sin buscar lo utópico”. Formado en Dereito, a vida levouno por outros camiños, sendo o dono dun anticuario en Portugal. Viaxeiro empedernido, tratou de deixar constancia escrita de moitas das súas aventuras ata que en 2010 decidiu colocar a súa lápida no cemiterio de Bergondo e abandonar Europa, marchando a Kiritimati, en Oceanía.

Antes de partir, decidiu doar boa parte da súa colección artística que durante anos fora conformando no seu anticuario. A maior parte delas son pezas das que non coñecemos ningún tipo de información, sendo imposible saber onde se obtiveron os torques de ouro, as figuras prehispánicas ou moitos dos restos arqueolóxicos que acabou adquirindo ao longo da súa vida.

Juan e Jesús García Naveira son dous veciños do barrio da Ribeira que a mediados do século XIX decidiron emigrar e probar sorte na Argentina. Alá acadaron un importante éxito económico.

Ao seu regreso, investiron boa parte da súa fortuna en axudar aos seus veciños con todo tipo de obras asistenciais:

  • 1902 Lavadoiro Gratuíto das Cascas.
  • 1907 Escolas e Asilo García Irmáns.
  • 1917 Escolas Jesús García Naveira.
  • 1918 Casa del Pueblo.
  • 1923 Refugio para niñas lisiadas, raquíticas y escrofulosas pobres.
  • 1930 Sanatorio de San Miguel.

Ademais, crearon un dos lugares máis máxicos da cidade, o Parque do Pasatempo, un xardín de 90.000 metros cadrados que comezaron a deseñar en 1893.

Mapas, esqueletos animais, fósiles ou libros de todo tipo, conforman os restos que se puideron rescatar das antigas escolas antes de ser demolidas. A acción educativa dos García Naveira afastou o analfabetismo da cidade, en aulas deseñadas seguindo as premisas modernas da arquitectura, con espazos amplos, medidas hixiénicas e cunha decoración que buscaba despertar a curiosidade do alumnado.

A sala de exposicións temporais é un espazo suxeito a programación trimestral onde prima a obra de artistas locais ou de aspectos históricos da comarca.

Por outra banda, no BAM Betanzos acolle diversas actividades ao longo do ano das que podemos ver unha mostra na seguinte galería.

Ir al contenido